ˈشبیه خوانی و نقش آن در ماندگاری عاشورا و اربعین

شاعران و مرثیه سرایان، مداحان و هنرمندان مردمی تعزیه در طول تاریخ نقش مهمی در انتقال فرهنگ عاشورا از نسلی به نسل دیگر داشته اند.
اگر امروز عاشورا و اربعین زنده و جاوید است به خاطر تداوم آیین های محرم و صفر می باشد و بی شک نوحه سرایی ، مرثیه و تعزیه جزیی نیز جداناپذیر از این آیین ها هستند.
در این میان شبیه خوانان و یا همان هنرمندان تعلیم ندیده و آماتور کوچه و بازار در کنار دیگر روایت گران حادثه بزرگ عاشورا نقش مهمی در تداوم نهضت سرخ حسینی بر عهده داشته اند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

هنر مردمی ˈشبیه خوانی ˈ و ˈتعزیه ˈ با توجه به جوشش و خلق آن از درون جامعه ، ویژگی و نقش خاصی در ارائه تصویری زنده از نهضت حسینی داشته و ازجمله عواملی است که نقشی تاثیرگذار در تداوم و ماندگاری حادثه عظیم کربلا دارد.
شبیه خوانی نمایش مذهبی و حماسی شیعیان بویژه در میان آذری زبان هاست - هنری که عوامل اجرایی آن نه کلاس دیده های تئاتر که همان مردم عادی کوچه و بازار هستند.
شبیه خوانان در اردبیل بسیار زودتر از فرا رسیدن محرم تمرین های خود را برای برگزاری آیین های تعزیه شروع کرده و لوازم و تجهیزات مورد نیاز این آیین را مهیا می کنند.
تاسوعا و عاشورا که فرا می رسد دهها گروه شبیه خوانی در تمامی روستاها و شهرهای استان اردبیل صحنه های کربلا را با زبان نظم و نثر برای عزاداران ارائه می کنند.
عمق تاثیرگذاری شبیه خوانی در بین عزاداران را می شود از اشک ها و شیون زنان و مردان تماشاگر لمس کرد، در لحضاتی بسیاری از عزاداران گویی صحنه کربلا را در مقابل چشمان خود دیده و آن وقت بی قرار و بی تاب می شوند.
شبیه خوانی در اردبیل از گذشته در طول ایام محرم و صفر برگزار شده و طی ایام خاص گوشه هایی از حادثه بزرگ کربلا توسط هنرمندان تعزیه ارایه می شده و این روال همچنان با تغییراتی پابرجاست.
تعزیه جناب مسلم ، تعزیه خروج امام از مدینه ، تعزیه حربن یزید ریاحی ، تعزیه تنور خونین ، تعزیه ساربان، تعزیه شهادت علی اکبر و حوادث عاشورا ، تعزیه تشییع پیکر شهدای کربلا توسط قبیله بنی اسعد، تعزیه اسارت اهل بیت امام و تعزیه مجلس یزید و خطابه زینب کبری و امام سجاد (ع) از جمله شبیه خوانی هایی بود که در گذشته بترتیب در ایام محرم و صفربه اجرا در می آمد.
امروزه برگزاری آیین های شبیه خوانی به ایام تاسوعا، عاشورا ، دوازدهم محرم و اربعین مختص شده با این تفاوت که بر حجم و تعداد آنها افزوده شده است.
داور فرمانی هنرمند تئاتر اردبیل می گوید: هنر شبیه خوانی یکی از کامل ترین نمونه هایی است که در قالب نمایش با رعایت مولفه های تشکیل دهنده یک نمایش میدانی در جای جای استان اردبیل اجرا می شود.
او افزود: شبیه خوانی در اردبیل با استفاده از ظرفیت های نمایشی ارتباط تنگاتنگی با تماشاگران برقرار می کند و این نوع نمایش قابلیت های بسیار تاثیرگذاری دارد.
به گفته وی ، تمام حواس تماشاگران در شبیه خوانی بکار گرفته می شود ، تماشاگر از شربت مجلس می نوشد، بوی عطر و گلاب و بوی آتش خیمه ها را استشمام می کند، با چشمانش همه وقایع را دیده با گوشش همه صداهای شبیه را می شنود ، با دستانش بیرق های موجود را لمس کرده و از نزدیک لباس و پرچم موافق خوان ها را لمس کرده و نذر به آن می بندد و این در حالی است که در سایر رسانه های اجتماعی چنین امکانی میسر نیست.
تاریخچه شبیه خوانی در اردبیل به دوره صفویه برمی گردد و برخی شیخ صفی الدین اردبیلی جد سلاطین صفوی را بنیانگذار آن می دانند
ˈآدام اولئاریوس ˈ یکی از جهانگردان اروپایی در عصر صفویه سفری به اردبیل داشته و در سفرنامه خود در مورد مراسم شبیه خوانی چنین می نویسد: 'ˈ با طلوع آفتاب صف تدفین حسین (ع) به راه افتاد ، علم ها را به اهتزاز درآوردند و با شترها و اسب های پوشیده از پارچه آبی در شهر به گردش پرداختند ، از روپوشها تیرهایی آویزان بود و این تیرها مظهری بودند از تیرهایی که دشمن بر حسین (ع) زد .
در پشت شترها و اسبها پسر بچه هایی نشسته بودند که تابوت خالی حمل می کردند برای اینکه فرزندان اسیر حسین (ع) را به خاطر آورند - سر و لباس آنها پر از کاه بود ، در پشت اسبهای دیگر عمامه های زیبا ، تیر و کمان و تیردانهای مملو از تیر بود ، اینها نماینده سلاحهای حسین (ع) بودند'ˈ .
هم اکنون در اردبیل مراسم شبیه خوانی به دو نوع ثابت و سیار به اجرا در می آید ، در عزاداری های عاشورا ، دفن شهدای کربلا و اربعین گروههای شبیه خوانی سیار در حالی که در نقش های خود بر اسب نشسته اند با عبور از خیابانهای شهر صحنه های کربلا را روایت می کنند.
در همین حال در عاشورا میادین مختلف شهرها و تقریبا تمامی روستاها نیز میدانی بزرگ بعنوان نمادی از میدان جنگ مهیا شده و یاران و اهل بیت امام حسین (ع) در یک گوشه و لشکریان عمر سعد در گوشه ای دیگر نشسته و بترتیب با ورود اصحاب امام به کارزار حماسه کربلا و در نهایت با شهادت امام حسین (ع) و آتش زدن خیمه ها شبیه خوانی به انجام می رسد.
در روزهای منتهی به اربعین و خود این روز نیز در بسیاری از مناطق استان اردبیل حوادث مربوط به اسارت اهل بیت امام حسین (ع) و خطابه پرشور حضرت زینب (س) و امام سجاد در کاخ یزید توسط شبیه خوانان روایت می شود.
شبیه خوانی معمولا توسط عده ای از عزاداران معتقد و با استعداد انجام گرفته و بازیگران آن به دو دسته تقسیم می شوند:
- موافق خوانان، معمولا نقش امامان معصوم و اصحاب ابا عبدالله را اجرا می کنند ، گویش آنها ادبی بوده و بصورت نظم سخن می گویند و مطالب خود را بصورت آهنگین روی دستگاه ماهور و گوشه های آن ادا می کنند .
مخالف خوانها ،دسته دیگرند که عمر سعد، شمر و یزید را شامل می شوند و مطالب خود را معمولا بصورت نثر و با صدای بلند ، خشن و خوفناک ادا می کنند.
موسیقی بویژه ابزارهایی مانند طبل و شیپور نقس اساسی در ایجاد شور و هیجان در شبیه خوانی بر عهده دارد .
نسخه هایی که مورد استفاده شبیه خوانها و تعزیه گردانها قرار می گیرد نثرها و نظم هایی هستند که از گذشته به امانت دست بدست و سینه به سینه منتقل شده اند.
در این حال با گذشت زمان شبیه خوانی با تغییراتی مواجه بوده و با کمک ابزار هنری بر تاثیرگذاری آنها افزوده شده است اما نکته مهم در این میان اصالت نسخه ها و نیز شیوه های شبیه خوانی و بیان مطالب در این هنر مردمی است که هنوز سبک قدیمی و اصیل خود حفط کرده است.
چنیم به نظر می رسد که جمع آوری و حفظ متون مختلف شبیه خوانی ، ارائه آموزش های لازم به شبیه خوانها و مهمتر از همه حفظ بافت سنتی شبیه خوانی وظیفه ای است که ارگانهای هنری و فرهنگی کشور در حفظ و بسط این هنر مردمی بر عهده دارند .
6018/6016
انتهای پیام

منبع: جماران

کلیدواژه: راه پیمایی اربعین منع به کارگیری بازنشستگان جمال خاشقجی استان اردبیل استفاده از ظرفیت سفرنامه عاشورا محرم راه پیمایی اربعین منع به کارگیری بازنشستگان جمال خاشقجی امام خمینی س سید مصطفی خمینی سید احمد خمینی سید حسن خمینی انقلاب اسلامی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.jamaran.news دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «جماران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۱۳۰۵۶۴۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

برنامه‌های حرم مطهر حضرت معصومه(س) در دهه کرامت اعلام شد

مراسم افتتاحیه دهه کرامت ۲۰ اردیبهشت‌ماه با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین محمدی گلپایگانی، رئیس دفتر مقام معظم رهبری، مولودی خوانی عباس حیدرزاده، شعرخوانی مجید تال و مجری‌گری مهدی کلانترزاده در شبستان امام خمینی(ره) برگزار می‌شود.

به گزارش خبرنگار گروه استان‌ها خبرگزاری دانشجو، رئیس ستاد آیین های فاطمی حرم مطهر بانوی کرامت با اشاره به برپایی جشن ها و برنامه های متنوع دهه کرامت در حرم مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها گفت: مراسم افتتاحیه دهه کرامت۲۰ اردیبهشت‌ماه در قالب مراسم خطبه‌خوانی از ساعت ۷:۳۰ با حضور و سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین محمدی گلپایگانی، رئیس دفتر مقام معظم رهبری، مولودی خوانی عباس حیدرزاده، شعرخوانی مجید تال و مجری‌گری مهدی کلانترزاده در شبستان امام خمینی(ره) برگزار می‌شود.

 حجت‌الاسلام والمسلمین سیداحمد مشرف، در نشست خبری اعلام برنامه های دهه کرامت که پیش از ظهر امروز در سالن جلسات پژوهشکده علامه طباطبایی(ره) حرم مطهر بانوی کرامت برگزار شد، با بیان اینکه شعار محوری دهه کرامت امسال «با شما سربلندیم» انتخاب شده است، اظهار کرد: شعار روز اول دهه کرامت که بزرگداشت میلاد حضرت معصومه(س) است «حضرت معصومه سلام الله علیها بهترین دختر دنیا الگوی عفاف و حجاب » تعیین شده است.

وی ادامه داد: دومین روز دهه کرامت «زیست عفیفانه به رسم بانوی کرامت و مهربانی»، سومین روز «شهر مقدس قم حرم اهل بیت علیهم لاسلام خاستگاه انقلاب اسلامی»، چهارمین روز «خدمت کریمانه مشارکت مردمی اقتدار ملی»، پنجمین روز که روز تجلیل از امام زادگان و بقاع متبرک است با عنوان «امامزادگان پرچمداران جهاد تبیین و معرفت افزایی» انتخاب شده است.

رئیس ستاد آیین های فاطمی افزود: ششمین روز که بزرگداشت مقام حضرت احمد بن موسی(ع) است «حضرت شاه چراغ امین ولایت» ، هفتمین روز «مساجد تراز اسلامی خاستگاه والدین ولایی شهیدان خداییی»، هشتیم روز با عنوان «مبارزه با ظالم دفاع از مظلوم زمینه ساز ظهور منجی بشریت»، نهمین روز «ایمان، امید و نشاط معنوی در پرتو زیارت عارفانه»، دهمین روز با عنوان «خاندان موسی بن جعفر علیه السلام الگوی خانواده ایرانی » و یازدهیمن روز که سالروز میلاد امام رضا علیه السلام است با عنوان «عدالت گستری و سربلندی در پرتو مکتب رضوی» نامگذاری شده است.

وی با اشاره به تشکیل ستاد ملی تکریم دختران در حرم مطهر بانوی کرامت به عنوان پایگاهی برای کنشگران فرهنگی و اجتماعی در حوزه دختران و بانوان، افزود: مراسم افتتاحیه دهه کرامت۲۰ اردیبهشت‌ماه در قالب مراسم خطبه‌خوانی از ساعت ۷:۳۰ با حضور و سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین محمدی گلپایگانی، رئیس دفتر مقام معظم رهبری، مولودی خوانی عباس حیدرزاده، شعرخوانی مجید تال و مجری‌گری مهدی کلانترزاده در شبستان امام خمینی(ره) برگزار می‌شود.

مشرف تصریح کرد: مراسم جشن شب میلاد حضرت معصومه(س) با سخنرانی آیت الله میرباقری و مولودی خوانی مجید بنی‌فاطمی در حرم مطهر بانوی کرامت برگزار و قرائت دعای ندبه صبح روز میلاد نیز با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین رفیعی و ندبه‌خوانی محمدرضا و حسین طاهری برگزار می‌شود.

وی با اشاره به برپایی اجتماعات و جشن‌هایی برای تکریم دختران در حرم حضرت معصومه سلام الله علیها گفت: عصر چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت‌ماه، اجتماع پنج هزار نفری دختران دانشجو از سراسر کشور را در شبستان امام خمینی(ره) حرم بانوی کرامت خواهیم داشت که این مراسم با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا پناهیان، مداحی حدادیان و شعرخوانی علیرضا برقعی برگزار می‌شود.

رئیس ستاد آیین های فاطمی با اشاره به اینکه یکشنبه، ۲۳ اردیبهشت‌ماه اجتماع دختران طلبه در حرم بانوی کرامت برگزار می‌شود، افزود: همچنین اجتماع بانوان امدادرسان هلال احمر و اجتماعات سایر گروه‌ها و اصناف نیز در حرم حضرت معصومه(س) برگزار می‌شود.

وی گفت: اعزام خادمان حرم حضرت معصومه(س) با عنوان سفیران کریمه امسال نیز مانند سال‌های گذشته انجام می‌شود تا فضای معنوی حرم بانوی کرامت را در ۲۵ شهر و ۲۹ کشور نیز فراهم کرده و شخصیت ایشان را به مردم معرفی کنند.

مشرف با اشاره به برگزاری جشن های دهه کرامت در بقاع متبرکه و مساجد سراسر ایران، ادامه داد: در ۲۰۱ نقطه در سراسر دنیا، مراسم و جشن‌های میلاد حضرت معصومه(س) برگزار می‌شود.

وی گفت: علاوه بر خطبه‌خوانی مراسم آغازین جشن‌های دهه کرامت، از روز شنبه، ۲۲ اردیبهشت‌ماه، هر روز مراسم خطبه‌خوانی با حضور گروه‌ها، اصناف و اقشار مختلف مردم در حرم حضرت معصومه(س) برگزار می‌شود.

معاون فرهنگی حرم مطهر بانوی کرامت با بیان اینکه خطبه‌خوانی ویژه بانوان نیز با محوریت تکریم بانوان و دختران نیز در ایام دهه کرامت در حرم بانوی کرامت برگزار می‌شود، تصریح کرد: جشن تکلیف ویژه نومکلفان در سطح ملی با حضور دختران تازه به تکلیف رسیده برگزار می‌شود تا آغازی برای عبادت و بندگی آنان در دهه کرامت باشد.

وی با بیان اینکه نشست علمی پژوهشی با موضوع زیارت و شخصیت‌شناسی حضرت معصومه(س) نیز امسال در دهه کرامت برگزار می‌شود، گفت: مراسم و محافل قرآنی مانند کرسی فاطمی با حضور قاریان برجسته ملی و بین‌المللی برگزار می‌شود.

مشرف با بیان اینکه مسابقه قرآنی ویژه بانوان نیز در دهه کرامت برگزار می‌شود، اظهار کرد: بانوان حافظ قرآن طی برنامه‌ای در حرم بانوی کرامت تجلیل می‌شوند و اجتماع بانوانی از کشور ها و با زبان های مختلف نیز در ایام دهه کرامت برگزار می‌شود.

وی بیان کرد: در حوزه رسانه نیز تولیدات رسانه‌ای در شبکه‌های ملی پخش می‌شود. در شامگاه ۲۰ اردیبهشت‌ماه در اعتاب مقدسه، بقاع متبرکه و مساجد سراسر کشور، قرائت سراسری زیارتنامه حضرت معصومه(س) انجام می‌شود. جمعه ۲۱، اردیبهشت‌ماه در سالروز میلاد حضرت معصومه(س)، شخصیت بانوی کریمه توسط ائمه جمعه سراسر کشور در خطبه‌های نماز جمعه انجام می‌شود.

رئیس ستاد آیین های فاطمی با بیان اینکه محفل ادبی شعر ویژه بانوان نیز در ایام دهه کرامت برگزار می‌شود، گفت: برنامه‌های ویژه کودکان و نوجوانان نیز امسال با قوت بیشتری انجام می‌شود و در سالروز میلاد حضرت معصومه(س)، هدیه‌ای از متبرکات حرم به دختران زائر اهدا می‌شود؛ همچنین موزه فاطمی در روز میلاد به‌صورت رایگان و در سایر روز‌های دهه کرامت نیم‌بها پذیرای بازدیدکنندگان است.